SAF MADDELER
Maddelerin katı, sıvı ve gazlar
olarak gruplandırılabileceğini öğrendiniz. Maddeler bu şekilde fiziksel
hallerine göre gruplandırılmış olur.
Maddeler başka özelliklerine göre de
gruplandırılabilir. Maddeleri oluşturan madde sayısı da
isimlendirilmelerinde kullanılabilir.
Tek çeşit maddeden oluşan maddelere saf madde adı verilir.
Bakır tel daha küçük parçalara ayrıldığında hep bakır özelliği gösterir.
Demir bir kütle ufalanıp demir tozu
haline getirildiğinde yine demir özelliği gösterir. Bakır tel ve demir
kütle tek bir maddeden oluşur. Bu sebeple bakır tel ve demir kütle için
saf maddedir diyebiliriz.
KARIŞIMLAR
Birden çok saf maddenin karışmasıyla oluşmuş maddelere karışım adı verilir.
Maddeler bir araya gelerek çok sayıda
karışım meydana getirebilirler. Katılar hem kendi aralarında hem de
sıvı gazlarla karışım meydana getirebilir.
Tuz ve şeker karıştırıldığında karışım oluşur. Tuz ve su, şeker ve su karıştırıldığında da karışımlar oluşur.
Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmez. Karışımlar ayrıldığında yine başlangıçtaki saf maddeler elde edilir.
ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNME
Şekerli çay, tuzlu su ve şekerli su birer çözeltidir. Çözeltilerin çoğu sıvıdır. Ancak katı ve gaz çözeltiler de vardır.
Çözeltilerde katı maddeler, çok küçük
parçalar halinde sıvı madde içerisinde dağılır. Katı madde sıvı
içerisinde görünmez ancak varlığı hissedilebilir.
Tuzlu su çözeltisinde su çözücü, tuz ise çözünen olarak adlandırılır. Çünkü su tuzu çözer. Tuz ise suda çözünür.
Zeytinyağı ve su karıştırıldığında
çözelti oluşmaz. Çünkü zeytinyağı suda çözünmez. Bazı katı maddeler
suda iyi çözünür. Bazıları ise az çözünür ya da hiç çözünmez.
Erime ve çözünme farkı olaylardır.
Erime bir katının ısı alarak sıvı hale geçmesidir. Çözünme ise katının
bir sıvı içerisinde küçük parçalara ayrılmasıdır. Mum ve dondurma
ısındığında erir. Ancak şeker suyla karıştırıldığında erimez, çözünür.
KARIŞIMLAR AYRILABİLİR Mİ?
SÜZME VE YÜZDÜRME
Karışımları oluşturan maddeleri birbirinden ayırmak için çeşitli yöntemler kullanılabilir.
Karışımları ayırmak için kullanılacak
yöntem belirlenirken karışımın cinsi ve onu oluşturan maddelerin
özellikleri göz önünde bulundurulur.
Sıvıları içindeki çözünmemiş
katılardan ayırmak için süzme yöntemi kullanılır. Süzme yönteminde katı
maddeleri geçirmeyen, sıvıyı geçiren süzgeçler kullanılmalıdır.
Haşlanmış makarnayı suyundan ayırmak
için, pirinci ya da mercimeği yıkadıktan sonra suyundan ayırmak için,
kızarmış patatesi yağından ayırmak için süzme yöntemi kullanılır.
Bazı karışımlar yüzdürme yöntemi
kullanılarak ayrılabilir. Bu yöntemin kullanılabilmesi için karışım
oluşturan maddelerden birinin suda batan diğerinin suda yüzen maddeler
olması gerekir.
Tahta ve metal parçalarından oluşan
bir karışım suya bırakıldığında tahta parçaları suda yüzer. Metal
parçaları ise suda batar. Tahta parçaları yüzeyden toplanarak karışım
kolayca ayrılabilir.
MIKNATISLA AYIRMA
Mıknatıslar demir, nikel ve kobalt gibi maddelerden yapılmış cisimleri çeker.
Cam, porselen, naylon, tahta, toprak, kum, plastik, tuz, şeker, kükürt ve seramik gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilmez.
Mıknatıs tarafından çekilen ve
çekilmeyen maddelerin meydana getirdiği bir karışımı ayırmak için
mıknatısla ayırma yöntemi kullanılabilir.
Demir tozu, toplu iğne ve çivi gibi maddelerin diğer maddelerle yaptığı karışımlar mıknatısla ayrılabilir.
ELEME
Bu yöntenmle farklı büyüklükteki iki katı maddeden oluşan
karışımlar ayrıştırılabilir. çakıltaşı kum karışımı kum eleği ile
elenerek kumun çakıltaşından ayrılması sağlanır. Ayrıca Annelerimiz evde
un içine karışan katı maddeleri ayırmak için eleme işlemi yapar.
BUHARLAŞTIRMA
Buharlaştırma yönteminde, sıvının içinde çözünen katı maddeyi ayırmak için sıvı uzaklaştırılır.
Buharlaşma biz farkında olmadan da
gerçekleşir. Mutfakta kuruyan çatal ve kaşıkların üzerinde bazen beyaz
lekeler kalır. Bu lekeler suyun buharlaşmasından sonra arada kalan
maddeler tarafından oluşturulur.
Bazı yiyeceklerin üretiminde
buharlaştırılma yöntemi kullanılır. Pekmez, pestil ve salça yapılırken
yiyeceğin içindeki fazla su buharlaştırma yöntemi ile uzaklaştırılır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder